اوراق بهادار هر نوع ورقه‌ای است که شامل حقوق مالی قابل نقل و انتقال برای مالک آن باشد. این اوراق از هر نوع آن شامل سهام عادی، سهام ممتاز، حق تقدم، سهام جایزه، اوراق مشارکت، مشتقات، اختیار معامله، قرارداد آتی و صکوک که باشد، نوعی ارزش مالی را برای مالک آن به همراه دارد.
خرید اوراق یکی از راه‌های سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه است و اوراق مختلفی نیز در بازار وجود دارد که این گزارش کاربرد هر یک را توضیح داده است.
اوراق بدهی
اوراق بدهی یا اوراق قرضه اوراقی است که شرکت صادرکننده آن متعهد می‌شود در قبال مبلغی که از خریدار دریافت کرده، مبلغ مشخصی را به عنوان سود در دوره‌های مشخص به دارنده اوراق پرداخت کند. در نهایت و پس از پایان زمان مشخص و فرا رسیدن سررسید نیز موظف است اصل مبلغ دریافتی از خریدار اوراق را به او برگرداند.
در اصل شرکت صادرکننده اوراق وظیفه دارد که مبلغ سرمایه‌گذاری شده و سود حاصل را به فرد برگرداند؛ نکته اساسی اینجاست که صاحب اوراق مالکیتی در شرکت ندارد و به واسطه این ویژگی به آنها اوراق بدهی گفته می‌شود.
این اوراق اغلب از طرف شرکت‌هایی که در تامین سرمایه مورد نیاز برای فعالیت‌های خود مشکل دارند، منتشر می‌شود. این شرکت‌ها به جای اینکه از بانک وام بگیرند، از مردم پول قرض می‌گیرند و اوراق بدهی را به عنوان سندی از این بدهکاری ارائه می‌دهند. این کار در علوم مالی، تامین مالی جمعی نامیده می‌شود.
اوراق مشارکت
شرکت‌های مختلف می‌توانند جهت تأمین منابع مالی مورد نیاز خود برای اجرای طرح‌های مختلف، اوراق مشارکت منتشر کنند. خریداری این اوراق توسط سرمایه‌گذاران به معنای مشارکت آنها در مالکیت یک دارایی حقیقی است.
اوراق مشارکت در زمان عرضه به قیمت اسمی آنها و برای مدتی مشخص به فروش می‌رسند. در زمان سررسید این اوراق، سرمایه‌گذاران اصل مبلغ سرمایه‌گذاری و سود حاصل از طرح‌های مورد نظر را دریافت می‌کنند.
اوراق اجاره (صکوک اجاره)
صکوک اجاره یعنی فروش یک دارایی خاص به تعداد زیادی از سرمایه‌گذاران که سهم هر یک، از دارایی مد نظر به میزان اوراق خریداری شده است. این بدان معناست که منافع حاصل از دارایی در ازای پرداخت اجاره به مصرف‌کننده تعلق می‌گیرد.
نحوه پرداخت اجاره متفاوت است و می‌تواند در فاصله‌های ماهانه، فصلی یا به صورت یکجا و در زمان سررسید به فرد سرمایه‌گذار پرداخت شود.
اسناد خزانه اسلامی
اسناد خزانه اسلامی با هدف تسویه بدهی دولت به پیمانکاران، سیستم بانکی و… منتشر می‌شوند و تقریبا طرفدار زیادی دارند. کارکرد این اوراق بدین شکل است که پیمانکار طرف حساب دولت می‌تواند تا زمان سررسید اوراق منتظر بماند تا مبلغ بدهی خود را دریافت کند؛ با اینکه اوراق را در بازار کمتر از قیمت اصلی بفروشد و بخش عمده‌ای از طلب خود را به صورت لحظه‌ای در اختیار داشته باشد.
خرید اوراق مشتقه
ارزش اوراق مشتقه بر پایه دارایی خاصی که بر مبنای آن صادر شده‌اند تعیین می‌شود. قراردادهای آتی و قراردادهای اختیار معامله از جمله ابزارهای مشتقه هستند.
اوراق مشتقه در واقع نوعی اوراق بهادار با قیمتی هستند که ارزش آن به یک یا چند دارایی که از آن مشتق می‌شوند، بستگی دارد. مشتقه قراردادی است بین دو یا چند طرف بر اساس یک یا چند دارایی. ارزش مشتقه به‌وسیله نوسانات دارایی مبنا تعیین می‌شود. رایج‌ترین دارایی‌های مبنا عبارتند از سهام، طلا، کالاها، ارز، شاخص‌های بازار و…
قراردادهای آتی
در قرارداد آتی، طرفین معامله توافق می‌کنند در زمانی مشخص در آینده، مقدار تعیین شده از کالایی خاص را معامله کنند؛ نکته مهم اینجاست که قیمت این معامله در زمان حال تعیین می‌شود و در آینده تحویل داده می‌شود که با توجه به شرایط تورمی کشور این معامله بسیار سودساز است.
قراردادهای اختیار معامله
اختیار معامله در واقع یک قرارداد است میان خریدار و فروشنده اوراق که خریدار با پرداخت مبلغی به فروشنده حق اعمال معامله مشخصی در آینده را برای خود خریداری می‌کند. با وجود اینکه این ابزار مشتقه در بازارهای مالی بیشترین کاربرد را دارد اما در زندگی روزمره نیز استفاده‌های فراوانی دارد.
اوراق تسه
اوراق تسهیلات مسکن یا تسه نیز نوع دیگری از اوراق موجود در بازار سرمایه است که توسط بانک مسکن منتشر و با هدف سپرده‌گذاری برای خرید مسکن استفاده می‌شود. این اوراق در زمان استفاده از وام مسکن توسط متقاضیان خریداری می‌شود.
در پایان می‌توان گفت با توجه به شرایط اقتصادی کشور و وضعیت بازار سرمایه خرید اوراق با تضمین یکی از راه‌های مقابله با تورم است.